Nemaho

Oral history-gegevens vastgelegd in Nemaho ging me aan het hart

Voor het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers voerde Jan Kramer een 'oral history'-project uit over het imponerende bedrijf de Nemaho, de (Eerste) Nederlandsche Maatschappij voor Houtconstructies (1921-2009). Voor dit project interviewde hij oud-directeuren, oud-werknemers en andere betrokkenen. Deze interviews zijn vastgelegd in het online slotdeel van Nemaho ging me aan het hart.

De publicatie geeft vanuit een persoonlijk perspectief een beeld van werken, produceren en bedrijfsvoering in de vorige eeuw.

De Nemaho was gespecialiseerd in het maken van gelijmde houten spanten die dienden als dragende constructies van uiteenlopende gebouwen. De spanten hadden vaak enorme afmetingen. Het transport ervan was spectaculair en geschiedde onder ruime publieke aandacht. Het bedrijf exporteerde zijn spanten vanaf 1935 over de hele wereld.

Aparte hoofdstukken in Nemaho ging me aan het hart behandelen aspecten als de directeuren en eigenaren, het moederbedrijf houthandel William Pont, de financiële crisis (van het bedrijf) in 1988, het transport van spanten, de montage op de bouw en de projecten in het Midden-Oosten.

Dat Jan Kramer van huis uit graficus is, blijkt uit de gedetailleerde illustraties van zijn hand. Hierin worden onder andere het productieproces van plank tot spant, het Nemaho-terrein in 1967 en de talrijke locaties van handelscontacten en bouwprojecten in het buitenland overzichtelijk vastgelegd. Tevens is de publicatie voorzien van vele foto’s, vaak afkomstig uit privébezit van betrokkenen.

Nemaho in de oorlog

Net als veel andere Nederlandse bedrijven moest de Nemaho tijdens de bezetting opdrachten voor de Duitsers uitvoeren. De toenmalige directeur, ir. Harry Ernst Deleth, werd na de oorlog verdacht van collaboratie en zijn gedrag werd door de Nederlandse overheid onderzocht. Zoals ook bij veel andere ondernemers die voor de bezetter hadden geproduceerd. In 1947 bleek dat de verdenkingen tegen Deleth ongegrond waren. Om deze periode te kunnen beschrijven bestudeerde Jan Kramer de oorlogsdossiers in het Nationaal Archief. Wat dit heeft opgeleverd is in zijn publicatie te lezen.

Prachtige verhalen

Door de verhalen van timmerlieden, tekenaars, calculators, constructeurs, projectleiders en directeuren wordt de geschiedenis van de Nemaho vanuit verschillende invalshoeken belicht. Kinderen, kleinkinderen en echtgenotes vertelden het verhaal van overleden (oud)directeuren en medewerkers waardoor ook de vroegere periode werd vastgelegd.

Een monteur over het werken op grote hoogte, zonder vangnet, veiligheidskabel of helm:
“Je staat overdwars op een spant. Dat zo’n twaalf à vijftien centimeter breed is. Op het spant ernaast staat je collega net zo. Met onze gezichten naar elkaar toe. Samen hijs je een gording, dus zo’n dwarsbalk, naar boven. Ieder met zijn eigen touw. Heel gelijkmatig, waarbij je overbuurman je tegenwicht vormde. Een fout kon je het leven kosten of dat van die ander.”

Bewoners van woningen op het terrein van Nemaho: “Zaterdagmiddag was onze keuken de kantine van de Nemaho.” “Op onze woning stond “Nemaho”, je was Nemaho.”

Een constructeur: “Toen ik in de tekenzaal binnenkwam dacht ik: waar ben ik terechtgekomen? Al die witte jassen, is dit een snijzaal? Ze hadden geen rekenliniaal, maar draaiden driftig aan de zwengel van een rekenmolen, wat me deed denken aan zo’n ouderwetse speeldoos.”

“Nemaho was bijzonder, al kan ik moeilijk uitleggen waar het hem in zat. Ze hielden van hun werk en die spanten. Ze waren er trots op. Als ik bijvoorbeeld weer eens terug ging om ’s avonds een transport voor te bereiden ging mijn vrouw soms mee, omdat het zo’n machtig gezicht was om die grote spanten weg te zien rijden.”

Alle geïnterviewden gaven blijk van een hechte band met de Nemaho en waren unaniem van mening: ‘Het is eeuwig zonde, dat zo’n bedrijf is verdwenen.’

Nemaho ging me aan het hart is in te zien op www.ecal.nu op de homepage, onder het nieuwsitem in de hoofdbanner. Tevens via deze link.

- Foto 1. Nemaho, poortgebouw in 1942, Fotoalbum familie Stronks
- Foto 2. Nemaho, timmerlui maken spant volgens Hetzermethode, Collectie
Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers

- Foto 3. Nemaho, 1958 Hyppar-schaaldak informatiegebouw Expo 58 te Brussel, 1958 Collectie Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers
- Foto 4. Nemaho, hijsen van gordingen, links Gert Arentz, ca. 1970, Collectie Gert Arentz
- Foto 5. Nemaho, transport spanten door GTW, spoorwegovergang te Dieren, Collectie Reyer van de Pol

Tevens is een aantal illustraties meegezonden uit Nemaho ging me aan het hart. Deze kunnen worden gebruikt onder vermelding van: Illustratie Jan Kramer:

Illustratie 1. Nemaho, buitenlandse contacten, illustratie Jan Kramer
Illustratie 2. Nemaho, spanten maken, illustratie Jan Kramer
Illustratie 3. Nemaho, Van plank tot spant, illustratie Jan Kramer
Illustratie 4. NemahoTerrein 1967, illustratie Jan Kramer

Meer weten? Klik hier voor de gratis publicatie over Nemaho, fabriek voor gelijmde, houten spanten in Doetinchem 1921-2009.